Szkoły haftu kaszubskiego

W XX wieku wykształciło się kilka szkół haftu kaszubskiego, które różnią się od siebie kolorystyką oraz motywami zdobniczymi:

Szkoła żukowska (Żukowo)

Jest to najstarsza szkoła haftu kaszubskiego zapoczątkowana w XIII wieku przez siostry norbertanki z Żukowa. W XX wieku hafciarki Jadwiga i Zofia Ptach przyczyniły się do jej wyodrębnienia i rozwoju haftu żukowskiego. Wykorzystuje się w nim siedem podstawowych barw Kaszub: trzech odcieni niebieskiego, żółtego, zielonego, czerwonego i czarnego. Przeważa jednak kolor niebieski w różnych odmianach, który często łączy się z żółtym. Popularne motywy w ramach szkoły żukowskiej to: tulipany, rozety, serca, koniczyny, słoneczka, koła i owoce granatu. Natomiast najbardziej charakterystycznym elementem jest cieniowana róża, której barwy przechodzą od różu aż do różnych odcieni czerwieni (może być też w innych kolorach). Szkoła żukowska ma ścisłe zasady dotyczące kolorystyki wzorów i wykorzystywanych elementów, których nie można dowolnie zmieniać.

Szkoła wdzydzka (Wdzydze Kiszewskie)

Szkoła wdzydzka została założona w 1906 roku przez Teodorę Gulgowską. Tutejszy haft charakteryzuje się niesamowitą paletą barw: wykorzystując kolory podstawowe, sięga również po różne odcienie fioletu, różu, moreli czy brązu. W niektórych przypadkach może występować łącznie nawet siedemnaście kolorów. Motywy stosowane w szkole wdzydzkiej są w większości pochodzenia roślinnego. Można tu spotkać m.in. tulipany, róże, koniczynki, makówki, szyszki, bławatki, wisienki, margaretki, liście czy owoce granatu. Haft ten odznacza się pełnymi, bogatymi i rozbudowanymi kompozycjami rozrastającymi się w sposób symetryczny. Pozostałe kaszubskie szkoły hafciarskie były pod silnym wpływem wdzydzkiej, z której czerpały inspiracje. Podczas I wojny światowej aktywność rękodzielnicza ustała na tym terenie i odrodziła się z powrotem w 1925 roku.

Szkoła pucka (Puck)

Założycielką szkoły puckiej w latach 20. XX wieku była Helena Miotk. Tutejsza odmiana haftu nawiązuje do tradycji hafciarskiej sióstr zakonnych z Żarnowca. Na gamę barw i wzornictwo szkoły puckiej duży wpływ miała bliskość morza. Oprócz tradycyjnych motywów haftu kaszubskiego pojawiają się tu takie elementy jak nadmorskie fale, sieci, gwiazdy morskie i mikołajek nadmorski. W kolorystyce haftu puckiego przeważa niebieski, który występuje w bardzo wielu różnych odcieniach. Z kolei większość innych kolorów jest przygaszona bądź przyciemniona.

Szkoła wejherowska (Wejherowo)

Haft wejherowski powstał w 1957 roku z inicjatywy Franciszki Majkowskiej oraz Anny Konkel i wyodrębnił się jako ostatnia z powstałych odmian haftu kaszubskiego. Bazuje on na tradycji szkoły żukowskiej, puckiej i wdzydzkiej. Charakteryzuje się jednak wykorzystaniem wielu nowych motywów zdobniczych, takich jak: dalie, chryzantemy, groszek, astry, pąki hiacyntu, kąkole oraz liście bzu, pokrzywy i borówek. W kolorystyce szkoły wejherowskiej występuje więcej barwy czerwonej i żółtej, które niekiedy utrzymane są jaskrawych tonach. Ta wersja haftu kaszubskiego uchodzi za najbardziej kolorową, wykorzystującą niezwykle wyraziste barwy oraz duże kompozycje.

Szkoła tucholska (Tuchola)

Założycielką szkoły tucholskiej w 1976 roku była Helena Grabkowska, która komponowała wzory na podstawie przedwojennego albumu z lat 20. Haft tucholski bazuje na tradycyjnym hafcie kaszubskim i korzysta w tych samych motywów. Najczęściej : stokrotka, storczyk, róg obfitości, kilka rodzajów chabru, makówka, niezapominajka. Szkoła tucholska charakteryzuje się zupełnie odmienną kolorystyką, wykorzystując co najmniej jedenaście odcieni złota i bursztynu. Ta gama barw ma nawiązywać do dawnej tradycji złotogłowia.

Szkoła borowiacka (Bory Tucholskie)

Szkoła borowiacka została założona w 1966 roku przez Honoratę Bloch. Powstała ona na bazie haftu wdzydzkiego, jednak charakteryzuje się zupełnie kolorystyką. Podstawowe kolory Kaszub zastąpiono tu siedmioma odcieniami brązowego, pomarańczowego, żółtego, złotego i oliwkowego. Charakterystyczna dla haftu borowiackiego jest delikatność, lekkość i płynność linii oraz wykorzystanie motywów wijących się wąsów i łodyżek roślin. Wyjątkową cechą tej szkoły jest krzyżowanie się w niej gałązek, co ma na celu lepsze odwzorowanie przyrody.

Szkoła chojnicka (Chojnice)

Szkoła ta powstała w latach 70. XX wieku z inicjatywy Aleksandry Lubińskiej. Haft chojnicki bazuje na tradycyjnej szkole żukowskiej. Jego kolorystyka charakteryzuje się przewagą koloru niebieskiego przy równoczesnej marginalizacji barwy czerwonej. Wzory i kompozycje wykorzystywane przez szkołę chojnicką są drobne, delikatne i subtelne. Wyróżniające dla tej szkoły są drobne, okrągłe bądź w kształcie serca, listki w kolorze zgniłej zieleni.

Szkoła bytowska (Bytów)

Haft bytowski różni się od tradycyjnych haftów kaszubskich. W szkole tej duży nacisk kładzie się na naturalność motywów, najczęściej roślinnych, zainspirowanych przyrodą Kaszub – łąkami, ogrodami czy lasami. Odchodzi się również od symetryczności wzorów. Prekursorką szkoły bytowskiej jest Inga Mach.

Szkoła słupska (Słupsk)

Szkoła słupska jest jedną z tych, które powstały najpóźniej, została założona w 1998 roku przez Hugonę Ostrowską-Wójcik. Swoimi motywami nawiązuje do zdobnictwa wykorzystywanego do dekoracji mebli, ceramiki, sprzętów gospodarstwa domowego i zabudowań wiejskich. Haft słupski korzysta z ośmiobarwnej palety kolorystycznej, w której skład wchodzą: cztery odcienie niebieskiego, dwa zielonego, brązowy i żółty. Motywy używane w tej szkole są skromniejsze niż w innych haftów kaszubskich. Do najbardziej charakterystycznych należą: tulipany, niezapominajki, piwonie, pączki kwiatów, listki, stokrotki i inne wzory roślinne.

ŹRÓDŁA