Garncarstwo

Znane od czasów prehistorycznych, garncarstwo stanowiło niegdyś na Kaszubach jeden z powszechniej spotykanych zawodów. Najsłynniejszymi ośrodkami tego rzemiosła były Kościerzyna, Kartuzy, Niezabyszewo i Chmielno. Garncarze wykonywali przedmioty różnego typu, m.in. dzbany, garnki, talerze, kufle, dwojaki, wazy, wazony czy donice. Naczynia wyrabiane były ręcznie z gliny przy użyciu koła garncarskiego. Potem suszono je przez ok. 3-7 dni i poddawano dalszej obróbce. Po wysuszeniu nakładało się przezroczystą glazurę i wypalało w piecu. Następnie naczynia malowało się i ponownie wypalało.
rodzina-necla-przy-pracy
necel-uczy

Ceramika kaszubska charakteryzuje się dużą różnorodnością kształtów i wyjątkową ornamentyką. Duży wpływ na wzory ceramiki ludowej miały klasztory Norbertanek z Żukowa i Bernardynek z Żarnowca. Od ponad 100 lat w pracowni Neclów w Chmielnie wykorzystuje się siedem podstawowych motywów. Za najstarszy ornament uważana jest różdżka bzu. Wzory przedstawiające różnej wielkości tulipany występują na Kaszubach we wszystkich dziedzinach zdobnictwa. Mniej typowym motywem jest natomiast geometryczna gwiazda kaszubska. Inne dość popularne motywy to rybia łuska oraz wianek kaszubski. Ostatni wzór – lilia – jest najbardziej skomplikowany, a jego pochodzenie nie jest jasne. Wymienione motywy mogą być dowolnie łączone, tworząc przeróżne kompozycje. Ceramika kaszubska często występuje w kolorze białym, beżowym, brązowym, czarnym, żółtym, zielonym lub granatowym.

Zapotrzebowanie na wyroby gliniane zmniejszyło się w XIX wieku wraz z pojawieniem się naczyń wykonanych z innych materiałów oraz rozwojem produkcji fabrycznej. Ten trudny dla rzemiosła czas udało się przetrwać jedynie dwóm kaszubskim zakładom garncarskim: jeden z nich należał do rodziny Neclów w Chmielnie, drugi zaś do rodziny Meissnerów w Kartuzach. Obecnie funkcjonuje już tylko chmieleński ośrodek. Został on założony w 1897 roku jako rodzinny zakład garncarski, a tradycje rzemieślnicze są w nim przekazywane z pokolenia na pokolenie już od dziesięciu generacji. Przy warsztacie w Chmielnie działa również Muzeum Ceramiki Kaszubskiej Neclów. Dziś garncarstwo nie spełnia już jedynie funkcji użytkowej, ale również zdobniczą i dekoracyjną. Obecnie dostępne w sprzedaży są m.in. serwisy kawowo-herbaciane i obiadowe z wzornictwem kaszubskim. Jednym ze współcześnie działających garncarzy jest np. Tadeusz Zaborowski.

malowanie, garncarstwo
malowanie, garncarstwo

Więcej informacji

„Gęsim piórem zdobione” – Ceramika Kaszubska Neclów
(Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji Chmielno)
„Ceramika Neclów – 2013”
(Kaszubi PL)
„Kaszubska ceramika rodziny Neclów”
(Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie)
„Szwajcaria Kaszubska – Muzeum Ceramiki Kaszubskiej Neclów w Chmielnie” (Stowarzyszenie Turystyczne Kaszuby)
„Ceramiczna tradycja z Kaszub” (BNP Paribas Bank Polska)
„Muzeum Ceramiki Neclów w Chmielnie” (Kartuski Powiat)
Książki oraz artykuły