Kaszubska tabaka​

Zwyczaj wciągania tabaki stanowi jeden z ważniejszych elementów kultury kaszubskiej. Tabaka, nazywana również „diabelszczym zielem”, to proszek powstały z ususzonych liści tytoniu oraz innych tajemnych składników połączonych w odpowiednich proporcjach. Dawniej wytwarzało się ją wyłącznie w warunkach domowych, a jej konkretny skład był pilnie strzeżony przez właściciela. Produktami dodawanymi do tytoniu mogły być m.in. młode liście wiśni, suszone śliwki, owoce jałowca, strączki bobu i fasoli czy kawa, bursztyn bądź zioła: mięta, rumianek oraz wawrzyn.

Tabaka pojawiła się na Pomorzu w XVIII wieku w wyniku kontaktów handlowych z Europą Zachodnią. Do jej rozpowszechnienia przyczyniły się również szlachta i duchowieństwo, wśród których panowała moda na jej zażywanie. Na Kaszubach uważano, że tabaka jest zdrowsza niż papierosy. Początkowo dostrzegano nawet jej lecznicze właściwości, co tylko dodatkowo zachęcało ludzi do jej zażywania. W momencie jednak, kiedy zwyczaj wciągania tabaki bardzo się rozprzestrzenił, zaczęto zauważać niebezpieczeństwo uzależnienia i niekorzystnego wpływu na zdrowie.

Do produkcji tabaki potrzebny jest przede wszystkim garnek do mielenia, tzw. denica, czyli gliniana misa wyścielona grubym piaskiem zapewniającym lepsze tarcie. Następny niezbędny przedmiot to tabacznik, czyli służąca do miażdżenia liści pałka zwykle wykonana z drzewa jałowca. Ostatnim narzędziem koniecznym do wytwarzania tabaki jest sito, wykonane z końskiego włosia rozpiętego na drewnianej ramce, przez które wielokrotnie przesiewa się składniki na tabakę. Po sproszkowaniu liście nabierają zwartej konsystencji na skutek zalania ich specjalną nalewką na jedną bądź dwie doby, dzięki czemu zyskują wyjątkowy aromat.

Zażywanie tabaki na Kaszubach jest bardzo ważną, zbliżającą ludzi tradycją. Formułą sygnalizującą chęć wciągnięcia tabaki jest „Chceme le so zażëc”. Zażywają ją prawie wszyscy, niezależnie od płci, a w towarzystwie przekazują ją sobie nawzajem. Ze względu na to, że przechowywanie dużych ilości tabaki w jednym miejscu wpływało niekorzystnie na jej właściwości, zaczęto przesypywać ją do małych pojemników, z których jest zażywana bezpośrednio. W taki sposób powstały tabakiery z rogów, przede wszystkim krowich. Są one wykonywane wyłącznie na Kaszubach, a rzemiosło, które się tym zajmuje nazywa się rogarstwem i obecnie należy do ginących zawodów. Z rożka sypie się tabakę do zagłębienia w nadgarstku (zwanego „tabakierą anatomiczną”), po czym się ją wciąga.

Więcej informacji

„Kaszubska Tabaka” (PomorskieTravel)
„Z Tabakierą na Kaszubach cz. 1” (Kaszubi PL)
„Z Tabakierą na Kaszubach cz. 2” (Kaszubi PL)
„Z Tabakierą na Kaszubach cz. 3” (Kaszubi PL)
„Tabacznik” (Telewizja Kaszuby)
„Opowieści Borowej Ciotki, cz. 12. Diabelskie Ziele” (Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie)
Książki oraz artykuły